يقولون بأنني شيوعي!

يقولون بأنني شيوعي!

أتحدث عن مأساتي

أقول بأن الثورة لم تجنِ لنا لا خير ولا طير

أقول إذ كانت لدي غرفة في أي مكان، فهناك وطني

يقولون بأنني شيوعي!

أتحدث عن حقوق العمال 

وعدم شرف رب عملي 

أقول بأن الله قد نسينا

يقولون بأنني شيوعي!

أحتج وأقول

بأن الأدوات والآلات قد أخذت أمكنتنا

وتركتنا جميعاً بلا عمل

يقولون بأنني شيوعي!

سأقول بأنه مضحك

إن سروالي قد كبر عليّ

لأننا جوعى

يقولون بأنني شيوعي!

على الطرق 

إذ شعر رجال الشرطة بأنني كُردي 

سيعتقلونني ويضربونني 

بتهمة الشغب وزعزعة الأمن القومي

يقولون لي بأن أعترف بأنني شيوعي!

وأنا سأعترف وأقول

سيدي

هذه الحياة عبأ على عاتقي

هذه الحياة

حتى ولو لمرة واحدة

لم تريني طريق الصواب

لذلك أنا إنسان يساري!

صابر هاكا

ترجمة: أژين باجلان

مقهى

مقهى

أضع قبعتي على الطاولة

و أحكُ رأسي قليلاً.

لأجلس عليَّ أن أطلب قهوةٍ

بسعر ست قفازات!

و الجو باردٌ لدرجة

أنني لا أرى أيّ ذبابةً 

لأفكر بالجلوس في الحديقة.

و النساء بقهواتهن

جالسات أمام رجالهن.

أنا لستُ مريضاً لكنني أشعرُ بالبرد

و لأتدفئ أقول لصاحب المقهى:

هل يمكنني أن أُقبل يد أحدى

النادلات و أحبُها

لخمس دقائق فقط؟!

حتى لو كان كل هذا

بسعر ستة أنواع من القهوة

الغالية!

لـ بشدار سامي (شاعر كوردي)

ترجمة: أژين باجلان 

كرات طينية

كراتٍ طينية

(1)
أخرجوني من الجنة
و أغلقوا باب الجحيم في وجهي
يا لتعاستي
سيُعيدونني مجدداً
إلى الأرضِ!

(2)
تكبر زنزانتي يوماً بعد يوم
في البداية،
كانت بطن أمي
بعدها
قماطي و مهدي،
و ظلال الجدران،
و الآن
الكرة الأرضية!

(3)
البشر مُخيفون
حتى في الصور!

(4)
تقدر السمكة
ان تعيش
في كوبٍ من الماء،
في هذه الأرض الكبيرة
رسمنا حدوداً
بأنهارٍ من الدماء
و ملأنا البحار
بالنفايات و بقايا الذهب الأسود،
نمتلك الملايين من اكواب المياه
لكننا لم نرد أن نعيش كالأسماك!

(5)
هناك في داخلي
حركة معارضة،
تعتبر الوجود
فساداً.

(6)
هناك مرضٌ مُنتشر
الإنسانية مريضة!

(7)
أضعنا طريقنا 
في البحر
الأفق ملئٌ بـ (لا شيء) 
على اليابسةِ ايضاً
بلا أن نضيع الطريق.


(8)
أكره الجنة
الناس هناك ايضاً.

(9)
لا توجد
إنسانية في أيّ مكان،
حتى في محرك بحث (Google).

(10)
مثل أعمى يحاول الهروب،
أنا ايضاً
أفكر في وجودي هكذا
على هذا الكوكب.

(11)
الوجود
ليس أفضل
من العدم.

لـ گوران رسول (شاعر و مترجم كردي)
ترجمة: اژين باجلان

حیکایەتی پانتۆڵە ڕەشەکە

حیکایەتی پانتۆڵە ڕەشەکە

  ئێمە منداڵیەتیەکی سەختمان بەڕێکرد، هیچ شتێکمان نەبوو، داوای هەر شتێکمان بکردایە بە نەخێر وەڵامدەدراینەوە، "نەخێر" ببوو بە وەڵامی هەموو داواکاریەکانمان. من لەدایکبووی ١٩٧٢م، باوک و دایکم لەو کاتە سەختەیە گەورەبوون، هەروەها ئێمەش. کاتێک داوام لە باوکم کرد پانتۆڵێکم بۆ بکڕێت، بە نەخێر وەڵامی دەدایەوە، یان کاتێک داوای یاریەکم دەکرد، دەیگوت؛ بڕۆ خۆت یاریەک دروستبکە، بۆیە منیش بەردەوام لە قوڕ یاریەکانم دروست دەکرد، گیرفانی ناوەوەی کراسەی باوکیشم بڕی، لۆکەم تیاکرد بۆ ئەوەی ببێت بە تۆپێک و یاری پێبکەم. خوشکەشم خۆی بوکەڵەی بۆ خۆی دروستدەکرد، بۆیە ئێمە نەوەیەکین نرخی شتەکان دەزانین. ڕۆژێکیان باوکم پرسی: پانتۆڵتان بۆ بکڕم؟، من و براکەم بۆ دەرەوەی گوند ڕۆشتین، بۆ ئەوەی بیر لە پانتۆڵە تازەکە بکەینەوە، ئێمە وەکو پانتۆڵەکەی کوڕی ئاغا لەبەردەکەین! ئەو کاتە من لە پۆلی سێ بووم، براکەشم لە پۆلی یەک، بچووکەکەمان (ڕەئفەت) تەمەنی شەش ساڵ بوو، لەو ڕۆژەی خەریکی خەیاڵکردنی پانتۆڵی تازە بووین، خۆمان شەرواڵی گوڵگوڵینمان لەبەربوو، چونکە دایکم لە کراسە کۆنەکانی داپیرەم بۆمانی دروست دەکرد. براکەم پرسیاری کرد: حەزت لەوەیە پانتۆڵەکەت چ ڕەنگ بێت؟، لەو کاتە نە تلڤزیۆن نە کارەبا هەبوو لە گوندە، بۆیە ئێمە ئاگامان لە دونیا نەبوو، بۆیە گوتم: ڕەش، گوتی: خۆزگە پانتۆڵەکەی من شین بێت. نەیویست وەکو ئێمە شەرواڵی گوڵگوڵین لەبەر بکات کاتێک دەچێت بۆ قوتابخانە، براکەم پرسیاری کرد: ئاخۆ باوکم لە شارە پێڵاوەکان دەکڕێت؟ گوتم: نەخێر، ئەو پێڵاوی نایلۆنیمان بۆ دەکڕێت.

  ئەو پاسە هات کە خەونەکانمانی پێ بوو، چونکە ئێمە چاوەڕێی ئەو پانتۆڵە بووین کە خەونمان پێوە دەبینی. باوکم سەنوقەکانی کردوە و پانتۆڵێکی ڕەش و مەریۆلێک و پێڵاوێکی پلاستیکی پێدام بۆ براکەی تریشم هەروەها، بەڵام (ڕەئفەت)ی تەمەن شەش ساڵ کە تامەزرۆی پانتۆڵە شینەکە بوو، هەموو سەنوقەکانی کردوە بەڵام هیچ شتێکی بۆ خۆی تێدا نەدۆزیەوە. بە چاوی پڕ هیواوە سەیری باوکمی کرد و گوتی: ئەی پانتۆڵەکەی من لە کوێیە؟ باوکم گوتی؛ بۆ جاری داهاتوو بۆ تۆی دەکڕم. ڕەئفەت گوتی؛ منیش وەکو ئەوان چاوەڕێی پانتۆڵ بووم! بە چاوی پڕ گریانەوە ژوورەکەی بەجێهێشت، ئەو دەگیریا باوکیشم دەستی کرد بە گریان، شەو کە هەموومان بۆ نانی ئیوارە دانشتین، هەموومان لە حاڵەتێکی بێدەنگی بووین، تەنها دەنگی برا بچووکەکەم دەهات کە بە هەنسکەوە دەگیریا.

  ڕۆژی دواتر ڕۆشتم بۆ قوتابخانە، کە هاتمەوە ڕەئفەت گوتی؛ چەند جوان لێت دێت! پرسیاری کرد ئەگەر مۆڵەتی بدەم بۆ جارێک لەبەری بکات، بەڵام من گوتم؛ مەحاڵە پیس دەبێت، ڕۆژی دوای ئەوەش تکای لێم دەکرد هەر نەمهێشت، ڕۆژی سێیەمیش هەروەها، ڕۆژی چوارەم هەم دیسان گوتی؛ چەند جوان لێت دێت! گوتم؛ بۆ تۆ درێژە، بۆ ئەوەی لێی ڕابکەم. گوتی؛ قەینا دوو قاتی دەکەمەوە. گوتم؛ نا پیس دەبێت، گوتی؛ لەسەر فەرشەکە لەبەری دەکەم، تەنها پێنج خولەک سەیری خۆمی پێوە دەکەم لە ئاوێنەکەیە. پێم گوت؛ سبەی هەینیە کاتێک دێمەوە لە قوتابخانە دەهێڵم لەبەری بکەیت بێ ئەوەی پیسی بکەیت، ئەگەر نا سەرت دەشکێنم.

ئێمە هەر چوارمان لەسەر یەک قەرەوێڵەیەک دەخەوتین، لەلامەوە بوو گوتی؛ خۆ لە ڕێککەوتنەکەمان پەشیمان نەبوویتەتەوە، وا نییە؟ گوتم؛ لەسەر قسەی خۆمم. گوتی؛ ئەوەندە بیر بە لەبەرکردنی ئەوە پانتۆڵە دەکەمەوە خەوم لێ ناکەوێ.

  بەیانیەکەی کە بەخەبەربوومەوە، پێی گوتم؛ ئەمڕۆ زوو بگەڕێوە، لەبەردەم دەرگا چاوەڕێت دەبم. کاتێک بەرەو قوتابخانە ڕۆشتم بینیم لەهەمان ئەو شوێنەی کە گوتی لێی چاوەڕێم دەکات ڕاوەستاوە.

  بەڕێوەبەر هاتە پۆلەوە شتێکی بە مامۆستا گوت، ڕەنگی مامۆستا تێکچوو، مامۆستا بەرەو لای من هات و گوتی: عەلی بگەڕێوە بۆ ماڵ باوکت چاوەڕێت دەکات. وامزانی ڕەئفەتی هاروهاج باوکمی شێتکردوە بۆ ئەوە زوو بمهێنێتەوە. بەبێ ئەوەی بزانم چی ڕوویداوە لە قوتابخانە دەرچووم بەرەو ماڵەوە گەڕامەوە، سەرنجمدا جوتیارانی دراوسێمان بەرەو ماڵی ئێمە دەڕۆن! من منداڵێکی تەمەن نۆ ساڵ بووم، هەستم نەدەکرد چی لە چواردەورم ڕوودەدات. سەیری ئەو شوێنەم دەکرد کە ڕەئفەت گوتی؛ لەوێ چاوەڕێت دەکەم، بەڵام ئەوی لێ نەبوو. چوومە ماڵەوە بینیم دایکم خۆی داوە بە عەرزە و جوتیار لە دەوری خڕ بوونەتەوە، ئەویش هاوار دەکات؛ ڕەئفەتم بۆ بهێنن، کوڕە بچووکەکەم بهێنن. ئەو کات زانیم کە پیاوێکی پیر بە تراکتۆرە تازەکەی براکەمی کردوەتە ژێرەوە، بۆ ئەوەی براکەم لەو ڕۆژە بمرێت، براکەم لەو ڕۆژە مرد کە دەبوو پانتۆڵەکە لەبەربکات.

  باوکم نەیدەتوانی هەستەکانی خۆی بەرامبەر بە ئێمە دەربڕێت، ئێمەی خۆشدەویست بەڵام نەیدەتوانی خۆشەویستی خۆی دەربخات. هەرگیز ئێمەی لە ئامێز نەدەگرتەوە، پێی وابوو کە عەیبەیە!

لەو ڕۆژە، پێش ئەوەی براکەم بخەنە کفنەکەیەوە، باوکم چەختی لەسەر ئەوە کردەوە کە لە ئامێزی بگرێت، هەرگیز ئەو وشانەی باوکم لەبیرناچێتەوە لەو ساتەیە، بە دەم گریانەوە دەیگوت؛ نەدەبوو بۆ قەبر بتبەم ڕەئفەت، بەڵکو دەبوو بچین بۆ بازاڕ و پانتۆڵت بۆ بکڕم، دەی هەستە با پێکەوە بچین بۆ بازاڕ.

لە زاری: عەلی شان کەپاکلیکیا

وەرگێڕانی: ئەژین باجەڵان 

نامەیەکی ریتچارد فاینمان بۆ هاوژینەکەی

١٧ی ئۆکتۆبەری ١٩٤٦

.ئەی یار، خۆشم دەوێیت

 من دەزانم کە زۆرت حەز لێیە گوێت لەمە بێت، بەڵام من ناینووسم تەنها لەبەرئەوەی تۆ حەزت لێیە، بەڵکو .لەبەرئەوەی بە نووسینیان ناخم ئارام دەبێتەوە

 ماوەیەکی زۆر تێپەڕیوە بێ ئەوەی هیچت بۆ بنووسم- وابزانم دوو ساڵ دەبێت. بەڵام من دەزانم کە لێم خۆشدەبیت، چونکە تێدەگەیت کە من چۆنم، کەللـەڕەق و واقیعی، لەگەڵ ئەوەشدا پێم وابوو کە هیچ هەستێک لە نووسینەکەدا نابێت. 

  بەڵام هاوژینی ئازیزم، دەبێت ئەوە بکەم کە پێشتر دوامخستووە، وەکو چۆن لە ڕابردوودا دەمکرد. دەمەوێت پێت بڵێم کە زۆرم خۆش دەوێیت، دەموێت تۆم خۆش بووێت، بەردەوام خۆشتم دەوێت.         

   قورسە لەوە تێبگەم کە چۆن بەردەوامم لەم خۆشەویستیە تەنانەت لەدوای مردنیشت، بەڵام ئێستاش دەمەوێت ئاگەدارتبم و ئاسوودەتبکەم،  هەروەها دەمەوێت تۆش منت خۆش بووێت و ئاگەدارم بیت. دەمەوێت کێشەم هەبێت بۆ ئەوەی لەگەڵ تۆ باسی بکەم، دەمەوێت هەندێک پڕۆژەی نوێت لەگەڵ بکەم. پێشتر هەرگیز بیرم لەوە نەکردبووە کە دەتوانین ئەمانە پێکەوە بکەین. دەبێت چی بکەین؟ پێکەوە دەستمان کرد بە دروست کردنی جل، هەروەها فێربوونی زمانی چینی، یان کڕینی ئامێری نمایشکردنی فیلم، ئایا ئێستا دەتوانم هیچ کام لەمانە بکەم؟ نەخێر، بەبێ تۆ تەنیام، تۆ هاندەری هەموو سەرکێشیەکانمان بوویت.                                                                                      

  کاتێک نەخۆش کەوتیت، نیگەرانی ئەوە بوویت نەتوانیت ئەوەم پێشکەش بکەیت کە پێت وابوو پێویستم پێیە. پێویستی بەم نیگەرانیە نەبوو ئەزیزم، وەکو پێم گوتی لەڕاستیدا پێویستم بە هیچ نییە، چونکە تۆم بە هەموو شێوەیەک خۆش دەوێت، ئێستاش ئەمە ڕوونترە، چونکە تۆ ئێستا ناتوانی هیچم پێشکەش بکەیت، بەڵام من هەر تۆم خۆش دەوێت بە ڕادەیەک کە دەمەوێت لەبەرامبەرم بتبینم. تۆی مردوو، زۆر زۆر لەوانە باشتریت کە زیندوون.

  دەزانم ئێستا تۆ لە گەمژەیی من دڵنیادەبیتەوە، دەزانم کە تۆ دەتەوێت ژیانێکی خۆش بژیم و دڵخۆشبم، هەروەها تۆ نەکەم بە ڕێگرێک بۆ گەیشتن بەو ئاسوودەییە، بەڵام من گرەوت لەگەڵ دەکەم و سەرسامت دەکەم بەوەی تەنانەت دوای دوو ساڵ لە کۆچکردنیشت هێشتا هیچ هاوڕێیەکم نییە (جگەلە تۆ، خۆشەویستم). بەڵام ئازیزم، تۆ ناتوانیت ئەم ڕاستیە بگۆڕیت، منیش ناتوانم، تێناگەم هۆکاری ئەوە چییە. کچی زۆرم بینی، کچی جوانیش، هەرچەندە ناشمەوێت بە تەنیابم، بەڵام دوای دوو دیدار هەموویان دەبن بە خوڵەمێش لە بەرامبەرم. تەنیا تۆ ماویت، تۆ ڕاستەقینەیت.                       

هاوسەری ئازیزم، زۆرم خۆشدەوێیت.

هاوسەری خۆم خۆشدەوێت، هاوسەری کۆچکردووم.

ریچ

تێبینی/ تکایە لێم ببوورە ئازیزم لەبەر نەناردنی ئەم نامەیە، چونکە من ناونیشانە نوێکەت نازانم.

...................

وەرگێڕانی: ئەژین باجەڵان

 

درەختێکم

وەک دڵۆپە ئاوی دەریا
لەیەک بووەوە و بەرەو لمەکە ڕایکرد وایدەزانی پەرداخە و ڕزگاری دەکات نەیزانی کە کۆتایی پێ دەهێنێت.
***
وەک دوا تاڵە قژی تووشبوویەکی شێرپەنجە لە ژوورێکی تاریک دەکەوم بۆئەوەی بە پێکانت تێکمبشکێنیت.
***
درەختێکم دوو عاشق یادگاریان لەسەر نووسی بۆئەوەی کوڕی یەکێکیان بە تەور بیشکێنێت.
***
لە کۆڵانەکەمان تێپەڕ دەبیت سەیری هەژاران دەکەیت برسێتی کۆتایی پێدێت، دەست دەهێنیتە خانووە کۆنەکان نوێ دەبنەوە.
***
بزمارێکی تەنیام چوارچێوەی وێنەی دوو عاشق ماچی یەکتری دەکەن بەسەرمەوە هەڵواسراوە.

***

کچێک لە گەڕەکەکەی ئێمەیە پەپوولەکان لە دەوری خڕدەبن لەنێو پەنجەکانی گوڵێکی سیس بوو گەشەدەکات هەرکاتێک ئەم دوو وشەیەی بە گوێماندا دەهێنا "خۆشەویستەکەم ئەستێرەیە" خودا خۆشی دەوێت بۆیە لە نزیکی دەژی و منیش لێرە بە فرمێسکە شۆرەکانم کرێیی فریشتەکان دەدەم!

***
نووسینی: روئا جاسم
وەرگێڕانی: ئەژین باجەڵان

١٢ ئامۆژگاریەکەی مارکیز بۆ نووسین

١٢ ئامۆژگاریەکەی مارکیز بۆ نووسین 

وەرگێڕانی: ئەژین باجەڵان 

هەرچەندە نووسەری کۆلمبی گابرێڵ گارسیا مارکیز، حەزی لەوە نەبوو ئامۆژگاری بدات لەبارەی نووسینەوە، بەڵام (ئەحمەد زێف) لە ڕێگەی گەڕان و بەدواداچوون بەنێو نووسینەکانی مارکیزەوە، توانی ئەم ١٢ ئامۆژگایەمان پێشکەش بکات، کە تایبەتن بە نووسەر و نووسینەوە:- 

١- جیاوازی هەیە لەنێوانی نووسینی چیرۆکی درێژ و چیرۆکی پڕ لە وردەکاری.

٢- نووسەر تاکو توانای هەیە دەتوانێت ئازادانە بنووسێت.

٣- بڕوام بەو ئەفسانە ڕۆمانسیە نییە، کە دەڵێت: "نووسەر دەبێت برسی بێت و مرۆڤایەتیەکەی زەوتبکرێت بۆ ئەوەی بتوانێت بنووسێت".

٤- گرتنی کەروێشکێک ئاسانترە لە گرتنی خوێنەرێک.

٥- لە کاتی نووسینی هەر شتێک دەبێت کاتێک لە ناوەڕاستی دەقیت بزانیت کۆتاییەکەی چییە.

٦- دەبێت بە خواستی ئەوەی کە دەینووسیت باشترین شتە کە تاکو ئێستا نووسرابێت دەست بە نووسین بکەیت، چونکە شتێک لەم خواستە تاکو کۆتایی دەمێنێتەوە.

٧- کاتێک نووسەر هەست بە بێزاری دەکات لە نووسین، خوێنەریش هەست بە بێزاری دەکات لە خوێندنەوە.

٨- نابێت وا لە خوێنەر بکەین دوو جار هەمان دەستەواژە بخوێنێتەوە.

٩- نووسەر دەزانێت چۆن کۆتایی بە دەق بهێنێت زیاتر لەوەی چۆن دەستی پێکرد.

١٠- کاتێک ئامێرێکی تایپکردنمان هەیە و نانێکی باش دەخۆین باشتر دەنووسین.

١١- ئەرکی یاخیگەری نووسەر ئەوەیە کە باش بنووسێت.

١٢- بۆ ماوەیەکی درێژ لە پەڕەی سپی دەترسام، هەر کە دەمبینی دەڕشامەوە، تاکو ڕۆژێکیان شتێکی زۆر جوانم لەسەر خوێندەوە، ئەویش لە نووسینی هیمنگوای بوو، نووسیبووی:"پێویستە دەست پێبکەیت، دەبێت بنووسیت و بنووسیت، تاکو وا هەست بکەیت شتەکان هەر لەخۆیانەوە دێن یان یەکێک بۆت دەیڵێتەوە، کەسێکی ترە خەریکی نووسینە نەک خۆت" ڕاستی گوت، ئەم ساتەیان باڵاترین ساتە.

نامەیەکی سەرگۆن پۆڵس بۆ وەدیع سەعادە

نامەیەکی سەرگۆن پۆڵس بۆ وەدیع سەعادە

وەرگێڕانی: ئەژین باجەڵان 

وەدیعی برام

  چاوەڕێی شەوم نەکرد، بەڵکو خۆم بەرەو ڕووی نزیکبوومەوە، لەکاتێکدا دوژمنی خۆم دەناسم بە بێ قەڵغان و بڕوانامە و دوو دڵی. بەڵام کاتێک چوومە نێو چڕییەکەی، دەستەکانم دەلەرزین، لە ئامێزگرتنەکەم وەکو خەونێکی کارەبایی لە ئۆقیانوسدا دەپەڕیەوە. جارجار، دەمچاوەم بە ئاوێنەی دادگاییەک هەڵواسراوە، بەردەوام منیش دادوەری ئەم جیهانەم. دەمەوێت لەگەڵ هاوڕێیانم بدوێم، بەڵکو بۆیان، کەچی لە بیابانێکی تردا دەیاندۆزمەوە. هەوڵدەدەم نیگاکانم ئاڕاستەی ڕووخسارەکان بکەم، بەڵام نیگاکان ناتوانن یاساکانی دووری بشکێنن. تەنها یاسا کە توانیم بیکوژم، یاسای زەمەن بوو، کەچی بۆشایی ئاسمان هێشتا وەکو دوژمن ماوەتەوە. من ئێستا لە چەقم، ڕۆژەکانیش وەکو هەسارەی ئاگرینی پڕ لە ئەگەر و پەند و سەرکێشی بەردەوام لە دەورمدا دەسووڕێنەوە. لەدوای ئەمەشدا یاساکە ئەوەیە: ڕۆژگار هەر ڕۆژگارە.

  وەدیع، هەر بە بەدەست گەیشتنی نامەکەت، سەرکێشی، ئاهەنگ، بایەکی قەرەجی. ئای بریا بزانیت نامەکەی تۆ بۆ من چ مانایەکی هەیە لەم کیشوەرە کوژاوەیە، لە هاوڕێیەکش لە نیشتمانەکەم! بەڵام پێم وایە، تۆش لەوێ وەکو دوورخراوێکی. مەبە، بەهەموو دەنگێکمەوە پێت دەڵێم: مەبە، دەرچوو. دەرچوو لەم چینە قەبەیەی پێست کە بێ ئەوەی بزانیت لە چواردەورت دروست بوو؛ دەرچوو. مەبە بە ڕۆشنبیرێک تەنها دەمامکە خڕبکاتەوە و بۆ بەناوبانگەکان بخوێنێتەوە، بیریش لەو نموونانە بکاتەوە وەکو ئونسی ئەلحاج، یان چوزانم کێ ئیتر! یان وەکو کامۆ یان بۆدلێر یان خوا یان بودا یان شەیتان، تەنانەت خۆشت مەبە. تف بکە ڕووی ئەو ڕۆشنبیرە گەمژەیەی باسی (ناسینی خود)ت بۆ دەکات، یان گەڕان بەدوای خودا و ئەو شتە ڕۆشنبیریە پووچانەی تر.  ئایا هەرگیز بیرت کردوەتەوە کە مایایی پێکەنینیە ئەگەر بێتۆ (ببین) بە شتێک؟ ئێمە نابین بە شتێک یان کەسێک، چونکە ئێمە لە پێشە ئەم شت و کەسە بووینە، ئێمە پێشتر هەموو شت و کەسێک بووین. پێم وایە کە لێم تێدەگەیت وەدیع، چونکە دەزانم چۆن مێشکێکی پاکت هەیە، هێشتا نەشۆراوەتەوە بەو دروشمە ڕۆشنبیریانەی ئێستا لەوێ باون. ئەوەی وام لێدەکات ئەمەت پێ بڵێم، توڕەبوونمە، تەنانەت لێرەش ناتوانم بێ دەنگبم، کاتێک بیر لە هەموو ئەو بیرۆکە هەڵانە دەکەمەوە لەسەر بیرکردنەوە و ڕۆشنبیرە ئۆرپیەکان کە لە وڵاتەکانمان و لەنێوان ڕۆشنبیرانمان بڵاودەبێتەوە. ئەویش لە ڕێگەی چەند نووسەرێکی دیاریکراو کە کۆنترۆڵی ئەو بوارانەیان کردوە. لەکاتێکدا مافی ئەوانی تیا نییە. ئەگەر هەڵەشم، ئەوە بە ڕوومەوە بڵێرەوە، بەڵام مایەیی پێکەنینە ئەم هەموو پەڕەیە بە قسەکردن لەسەر (ڕۆشنبیری)یەوە بە فیڕۆ بدەم، ئەو خەونەی، خوێندکارانی زانکۆ ئەوانەی چاوێلکەیان لە چاوە لەگەڵ ئەو شاعیرانەی بە ڕووگرژیەکەوە (کێشەکانی سەردەم) چارەدەکەن، خۆیانی پێ خەریک کردوە. تەنها شت کە شایەنی چارەسەرکردن بێت، ئەوەیە کە لە ناوەڕاستی شەقامەکە و لەناکاو دەمت بکەیتەوە و لە هەناوت ئەو گڕکانە فڕێبدەیتە دەرەوە کە تۆیت، لەدوای ئەوەی دەتوانیت نیو کاتژمێر بە سەرسوڕمانیەوە چاودێری خودە گڕگرتوەکەت بکەیت، کە وردە وردە بەشان و باڵی ئەو خەڵکەوە بەرز دەبێتەوە و دەچێتە لووتیانەوە. ڕەنگە بە شەودا زۆر چووبم، بەڵام ئەمە بە بێ ئەم لا و ئەو لا؛ ئیشی نووسەرە، چونکە لەدایک نەبوویت و لەدایکیش نابیت لە ڕۆژی جیهانێکدا تەنها لەبەرئەوەی بە وەستاوی چاوەڕێ دەکەی. بەڵکو ئەوە شەوە کە ڕۆژە ڕاستەقینەکانمانی شاردوەتەوە. بۆیە دەبێت قەڵەغانە کوژەرەکە بپەڕێنین، کونێک یان دووان، کەمێک ڕوناکیان لێوە بێت، دڵنیادەبین کە ڕۆژ لەوێیە، بەڵێ لەوێیە. ئەمە بوو کە بۆم ڕوویدا، دەتوانم بڵێم کە من چەند ڕوناکیەکم لە کونەکانی قەڵغانەکەوە بینی، بەهۆی ئەو ڕوناکیانەوە ئێستا دەژیم.

  شیعر زۆر یارمەتی دا لە ڕزگارکردنم. لەو کاتەی هاتومەتە ئەم خاکە بیانیەوە، شیعریش لە هەناومەوە گڕی گرتوە بۆ ئەوەی هاوسەنگی لەگەڵ سەرمایی دەرەوە بکات لەگەڵ بێداربوونی توندی من. هەرچۆنێک بێت سەرمایی هەردێتەوە ژوورەوە، وەکو چۆن لە گوندی شەبتین ڕوودەدات، کابرای جوتیاری خاوەن منداڵ پەنجەرەکان باش دادەخات، بەڵام هەرچۆنێک بێت کەمێک سەرمایی هەردێتە ناوەوە. لەگەڵ ئەویشدا من پارێزگاریم کرد لەو خێزانە منداڵەی لە ناوەوەم هەیە، بەردەوامیش دەبم لە پارێزگاری کردن. بەدرێژایی ئەم ماوەیە لە نووسین نەوەستام، هەندێک جار سارد دەبوومەوە، بەڵام هەرگیز بۆ یەک ساتیش لە ناوەوەم لە (نووسین) نەوەستاوم. هەرچیم کردبێت، دەبوو هەموو نووسەرێک بیکات، ئەویش: توانای بێ دەنگی.  بەم زووانە کتێبک بۆ لوبنان دەنێرم بۆ ئەوەی بڵاوبکرێتەوە. لەم ماوەیە چەند کتێبێکم ئامادەی چاپە. لەسەر ڕۆمانێکیش کار دەکەم بە ناونیشانی (بیابانی جیهان). ئەمیش ئەوەیە کە بۆی دەژیم لە ئێستایە، چونکە هاوکێشێکی تەواوە لەگەڵ ژیانی ناوەوەم. ناتوانم هیچ شتێکت لەسەری بۆ باس بکەم. هەروەها کتێبێکی ترم ئامادە کردوە، بە شێوازێکی تر، کە نە شیعرە و نە چێرۆکیش نە هیچ شتێکی تریش، بەڵکو هەموو ئەو پێکنەرانەی تێداییە کە لە دەرەوە و لە ناوەوە ڕووبەڕوومان دەبێتەوە. ئەو کتێبەش کە ماوەیەکی درێژە خەریکیم، دوو ساڵێشە بۆی دەخوێنمەوە، توێژینەوەیەکە لەسەر ڕۆمانی نوێگەر، مەبەستم لە نوێگەر؛ لە ڕێگەی ناونیشانی چەند بەشێکی بۆت ڕووندەکەمەوە:-

هێرمان هیسە : چاوەی سێیەم.

سیزار پافیس: پەنجەهەمین دیواری زیندان.

لۆ کلیزیۆ: خەرمانەیەک بە دەوری جیهانەوە/ ڕۆمانی کۆسمۆلۆجی*.

کۆرتازار: ڕێکخستنەوەی مەتەڵەکە.

بیکێت: حەوت پێستەکەی تەنیایی.

  هەرچیم دەستکەوت سەبارەت بەو توێژینەوە خوێندمەوە. لە کۆتاییشدا، کۆمەڵە چیرۆکێکی نوێم هەیە. ئێستاش با قسە لەسەر شتی تر بکەین. جان دەمو لەوێیە، لە دێرە، پێم سەیر نییە کە لەوێ بێت. بەڵام ئازیزم، هەرچۆنێک بێت هەوڵبدە پەیوەندی پێوە بکەیت، پێی بڵێ بۆم بنووسێت، ناونیشانی منیشی پێ بدە. هەندێک جار لێرە، لەگەڵ جان دەمو گفتوگۆدەکەم وەکو وا بێت لەگەڵم بێت، کاتێک کە کەسێكی دیاریکراو یان شتێک دەبینم دەزانم کە هەموومان پێی دەبەسترێنەوە و دەگەینە چەقەکەی. زۆر جار، کاتێک بێ ئومێد دەبم، تەنها گفتوگۆیەکی لەم شێوەیە دەتوانێت دڵخۆشم بکات، وام لێ بکات بە بێ ئەوەی کۆنترۆڵی خۆم بکەم لە شەقامەکان بە دەنگی بەرز پێبکەنم. ئەوەیش لەنێوانی من و جان هەیە، دەگەمەن و زیندووە، لەدواوەی پێستی پەیوەندیەکان و دیواری مرۆڤایەتی دەوەستێتەوە، دەزانم کە یەک دەبینین، بۆیە با بۆم بنووسێت، بەڵکو بتوانین ڕێگەی سەفەری ئەویش خۆش بکەین، هەرچیم لە توانادا بوو دەیکەم.

  باوکە یوسفیش سەفەری کرد، لە نامەکەتدا ناونیشانەکەم بۆ بنێرە، بۆی دەنووسم. بەڵام من تێنەگەشتم، ئەو بە تەنها سەفەری کرد، یان خێزانەکەی لەگەڵ خۆی برد؟  لەدوای دابرانێکی درێژەوە، بەم زووانە نامە بۆ یوسف ئەلخال دەنێرم لەگەڵ ئەو بابەتانەش کە دەبێت بڵاوبکرێنەوە. دەتوانیت ناونیشانی ئەدۆنیسم بۆ بنێریت، هەروەها لەگەڵ ناونیشانی گۆڤاری ئاداب؟ سڵاوی گەرمم بگەیەنە بە ئەدۆنیس، بەم زووانە بۆی دەنووسم. هیوادارم بتوانم نامەیەکی درێژ ئامادەبکەم لەسەر سیاسەت و فیکر لە ئەمریکا بۆ ئەوەی لە (مواقف) بڵاوبکرێتەوە. هەروەها چەند بابەتێکی نوێ لە نووسینەکانم. ڕەنگە کتێبێکی تەواوی بۆ بنێرم لەگەڵ پارەی چاپکردنەکەی. بەڵام لە سەرەتادا، خۆشەویستی منی پێ بگەیەنە، ناونیشانی منیشی پێ بدە، بەڵکو نوسخەیەکی (مواقف)م بۆ بنێرێت، تاکو من خۆم بتوانم بەشداری بکەم. هەروەها بیر لەوەدەکەمەوە چەند چاوپێکەوتنێکی درێژ ئامادەبکەم لەگەڵ ئەو شاعیرانەی لێرەن. لەگەڵ هەندێکیان کۆبوومەوە، لەگەڵ هەندێکی تریشیان شەڕم کرد، چەند شیعرێکیشم وەرگێڕا سەر زمانی ئینگلیزی. ماوەیەکشە خۆم بە ئینگلیزی دەنووسم، لە داهاتووشدا دەمەوێت ڕۆمانێک بە ئینگلیزی بنووسم، یەکەم و تەنها رۆمانم، کە هەموو شتێکی تیابخەم. کۆمەڵەیەکی شیعریم هەیە بە ئینگلیزی، هەروەها چیرۆکێکش بە ناونیشانی (بیابان)، کە باس لە قاچاخچیەک دەکات لەسەر سنووری عیڕاق، ڕەنگە لە ئینگلیزیەوە وەرگێڕانی بۆ بکەمە سەر عەرەبی.

  وەدیع ئازیزم، زۆرم گوت، ئەمڕۆش شەممەیە واتە پشووە. لەگەڵ ئافرەتێکی ئەمریکیش ژوانم هەیە، بەڵام وا بزانم ئێستا دواکەوتمە، چونکە ئەم دوا کاتژمێرەم بە نووسینی ئەم نامەیە بەسەربرد. بەڵام هەردەبێت بڕۆم ئەو ئافرەتە زۆر چاوەڕێی کرد، شێت دەبێت ئەگەر نەڕۆم، چونکە ئەو بەدرێژایی سێ هەفتەیە نامە و دیاریم بۆ دەنێرێت، تاکو بەڵێنم پێدا، لەبەر ئەوە مانگێ پێش ئەوە بە بێ هیچ پێشەکی و هۆکارێک بەجێمهێشت، بێ ئومێدبووم لە پەیوەندی و سێکس و ویستم بۆ شیعر بگەڕێمەوە. هەرچۆنێک بێت، بەم زووانە بۆت دەنووسم، سڵاوم بۆ دایکت، بۆ برا و براژنەکەت، بە براژنەکەت بڵێ بەختم بخوێنێتەوە و ئەنجامەکەم پێ بڵێ.

برات

سەرگۆن پۆڵس

٢٧/٣/١٩٧١

سان فرانسسکۆ

...................

*کۆسمۆلۆجی، گەردوونزانی.

*سەرگۆن پۆڵس، شاعیر و وەرگێڕێکی عیڕاقیە (کەرکوک 1944 – ئەڵمانیا  2007).

*وەدیع سەعادە، شاعیرێکی لوبنانییە (١٩٤٨ گوندی شەبتین).

* جان دەمو، شاعیر و وەرگێڕێکی عیڕاقیە، (کەرکوک 1943 – ئوسترالیا 2003).

*چیزاری پافیز، شاعیر و وەرگێڕ و ڕۆماننووس و ڕەخنەگرێکی ئیتالیە (١٩٠٨- ١٩٥٠)

*ژان ماری گۆستاف لۆ کلیزیۆ، ڕۆماننووسێکی فەڕەنسییە (١٩٤٠).

*کۆرتازار، نووسەر و وەرگێڕێکی ئەرژەنتینییە (١٩١٤ - ١٩٨٤).

گفتوگۆیەکی درێژ لەگەڵ حەنا میننە: من دەریام!

گفتوگۆیەکی درێژ لەگەڵ حەنا میننە: من دەریام!

سازدانی: خەدیجە ئەل کەسیری

وەرگێڕانی: ئەژین باجەڵان

  خەدیجە: گەر ڕۆژێکیان پرسیار لە دەریا کرا، کێ خۆشەویسترین کەسە لە لات، وەڵامیدەدایەوە: حەنا میننە^(١). کاتێکیش پرسیاری هیمنگوایی عەرەبمان کرد لەسەر دەریا، گوتی: من لە دڵیدا دریاوانم، لە شەپۆلەکانیشی مرۆڤم، پیاوێکیشم کاغەزێکی بە دەستەوەیە بۆ ئەوەی بنووسێت، دەریا سڕووش و خۆشەویستییە گەورەکەی منە، بۆ ئەو خوڵقێنراوەم بۆشی دەگەڕێمەوە..

  بەم وشە جوانانە، چاومان بە ڕۆماننووسی سوری حەنا میننە کەوت، کە لە نزیک کەناری دەریای کۆرنیشی ئەبو زەبی دانیشتبوو، ئەم لێدوانەشمان لەگەڵ کرد:-

پ/ حەنا میننە، یەکەم کەس بوو کە ئەدەبی دەریایی هێناوە نێو ئەدەبی عەرەبیەوە، لە ڕێگەی هەشت ڕۆمانەوە کە باسیان لە دەریاوە دەکرد، دەریا لای تۆ چی دەگەیەنێت؟

و/ یەکێکی وەکو من پرسیارێکی وای لێ دەکرێت!  لەکاتێکدا دەریا خۆی بە فراوانی ئۆقیانۆسەکان وەڵامی دایەوە، من ڕەنگم شین کرد و شینیشم لێ وەرگرت، دەریا بێشکە و کفنمە، لە دەریا لەدایکبووم هیواخوازم لەوێش بمرم، گەر مردنم لەو ڕەنگە شینە جوانەی نەبێت، لەو چێژە ناوازەیەیی، تکا دەکەم با دوا لانەم لە نزیکی ئەم خۆشەویستە بێت، کە خۆشەویستیەکی زۆرم پێ بەخشی، هێشتاش خوێنبەرەکانم دەبڕم و خوێنم تێکەڵ بە ئاوەکەی دەکەم، سەیرە! بۆچی پرسیاری دەریا لە دەریا دەکەن؟‌!

پ/ حەنا میننە بە خودی خۆی جیهانێکی ئەدەبییە، چ لە ئەدەبی سوری یان عەرەبی بە شێوەیەکی گشتی، ڕەخنەگران زۆر باسی لێوە دەکەن، بەرهەمەکانیشی بۆ چەندین زمان وەرگێڕاوە، چەندین بەرهەمیشی لە سینەما و تلڤیزیۆن ئیشی لەسەر کراوە، لە ڕێگەی ئەم مێژوو ئەدەبی پڕەیە، چیت بۆ هونەری ڕۆمانی عەرەبی زیادکرد؟

و/ بەو ڕۆمانانەی تاکو نووسیومن زۆرم بۆ ڕۆمانی عەرەبی زیادکرد، تاکو ئێستا زیاتر لە سی ڕۆمانم بڵاوبووەتەوە، ئەمە وام لێ دەکات ببم بە خودی خۆم ببم بە قوتابخانەیەک لە ڕۆمانی عەربیدا، هیچ عاقڵێکیش قوتابخانەکەم نییە بەڵام هەموویان شێتن، سەرکێشی لە خوێنیاندایە، ئارەزوویان ژیان کردنە لە کەناری مەترسیدا، نەبوونی ترسیش لە مردن یەکێکە لە تایبەتمەندیەکانیانم تاکو ئێستا جیهانێکی ڕۆمانیم دروست کردوە، جیاواز لە وشە بەکارهێنانەکانی، چونکە ئەو بابەتە باوانەم بەجێهێشت کە لە سینەما میسریەکان زۆر باسیان دەکرد، دواتریش زنجیرە دراماکا لە تلڤیزیۆن درێژەیان پێدا. لەبەرئەوەی وای لێ هات، منیش ڕۆشتم خۆمم تەرخان کرد بۆ دۆزینەوەی ئەو بابەتە پێشێلکراوانەی ئەدەبی عەرەبی، وەکو دەریا و دارستان و شاخ و بەفر و کات و مردن، هەموو ئەو بابەتانەی وەرچەرخاندنێکیان دروست کرد لە بابەتەکانی ڕۆمانی عەرەبی.

پ/ لە هەموو بەرهەمەکانت بە داهێنەرێکی واقعی پۆلیندەکرێیت، ئایا ئەو بەها مەعرفیانەی چین کە لە واقیعەوە وەدەستتهێنا؟

و/ بەڵێ، لە واقیعەوە دەستم پێ کرد، هەموو داهێنانێک بە جیاوازی ڕەگەزەکانیشیەوە بە عەرەبی و جیهانیشەوە هەر لە واقیعەوە سەرهەڵدەدات، بەڵگە نەویستێکی فەلسەفیە لە زووە گریک و یونانیەکان جەختیان لەسەر کردوەتەوە، کە هیچ شتێک لە هیچەوە دروست نابێت، هەموو ئەو ڕووداوانەش کە کارە مەزنەکانیان لەسەر بنیات دەنرێت لە واقیعەوە سەرهەڵدەدات، بۆیە لە خۆڕا خۆیانی لێ دەدزنەوە، وەکو ئەو بزنەی بە شاخەکانی دەیەوێت بەردێکی گەورە وردبکات.

  بەڵێ، من واقعیم، هەموو داهێنەرەکانیش لە بنەڕەتدا واقیعین، واقیعیەت قوتابخانەیەکی داهێنەرە، جێی هەموو قوتابخانەکانی تری تێیدا دەبێتەوە، بۆ نموونە من ڕۆماننووسێکی ڕۆمانتیکی واقیعیم، هەروەکو چۆن (نەجاح عەتار)ی ڕەخنەگر گوتی، بەڵگەش لەسەر ئەمە ئەوەیە کە سەرکێشی لە خوێن و بەرهەم و نووسینەکانمدایە، سەرکێشیش لە بنەماڵەی ڕۆمانتیکیەکانە.

پ/ بەڕای تۆ ڕۆمانی عەرەبی ئێستا لە کوێیە؟ ئایا توانیوێتی باس لە داخی خەڵک بکات یان هێشتا لە خانەکەی خۆی دەرنەچووە؟

و/ ئێستا ڕۆمانی عەرەبی لە شوێنە گونجاوەکەی خۆیەتی، چونکە لە ژینگەکەی خۆی بەرەو جیهان دەرچوو، ئەو بەربەستەشی بەزاند کە بەسەریەوە چەسپێنراوبوو، لەبەر تێکۆشانی لە پێناوی گەل و نیشتمانەکەی، بەهۆی ئەم دوو شتەوە، لە لایەن سهیۆنیەکان ئابڵوقەدانیان خستەسەر، بۆ ئەوەی لە جیهاندا بڵاونەبنەوە، چونکە تاوان و جینۆسایدەکانی ئیسرائیلی پیشان بە هەموو جیهاندەدا، کاتێک لە سەردەمی (شاڕۆن) بوو، شارۆنی جەردەی جەنگ، کە ڕۆژ بە ڕۆژ دڕندەتر دەبووە، زیاتر ستەمی دەکرد، تاوەکو جیهان هەموو هاتە هاوار بۆ ئەوەی بیوەستێنن.

پ/ حەننا میننە بە خۆشەویستی بۆ شارە جیاوازەکان ناسراوە، پەیوەندیت چییە بە شارەکانەوە؟

و/ شارەکان لای من رێک وەکو ئافرەتانن، پێش سی ساڵ، هیوام وابوو لە هەموو شارێک ماڵێکم هەبێت، دواتر بە هیواکەم چوومەوە، پێم بەس بوو لە هەموو شارێک ئافرەتێکم هەبێت.

پ/ باشە ئافرەت چۆن لە ژیانی حەنا میننە وەسف دەکەیت؟

و/ ئافرەت لە ژیانی من، هەموو ژیانمە. لە ئافرەتەوە پەنجە و پیتەکانم وەرگرت، بەڵام ئافرەت لەبەر ستەمی پیاو، پەنای بردە بەر پاراستنی خۆی بە جۆرێک لە فێڵکردن، ئەمە بە تەواوەتی مافی خۆیەتی، بەتایبەتی لە کۆمەڵگایەکی پیاو سالاری وەکو کۆمەڵگای عەرەبی بەشێوەیەکی گشتی و کۆمەڵگای شەرقی بەشێوەیەکی تایبەتی.

  هەرگیز بیرم لە ئافرەت نەکردوەتەوە بێ ئەوەی بیر لە عەتر بکەمەوە، تاکو گەیشتم بەو ئاستەی بەو جوانییە نەبێت نەتوانم بیری لێ بکەمەوە، چونکە ئەو جیاوازە لە مرۆڤە سادەکان، ئەمیش لە ڕۆمانەکانمدا دیارە، بێ ئەوەی هیچ مەبەستێکم بێت، ستایشیان دەکەم و حەزدەکەم نەرم بم لەگەڵیان، ئافرەت لە ژیانی مندا پێویستی بەوەیە نەرم بم لەگەڵی، ناتوانم بیر لەم گەردونە بکەمەوە بەبێ ئافرەت.

پ/ بۆچی حەنا میننە گرنگی بە هەژاران دەدات؟ بۆ بەردەوام لەسەر ئەوان و دەردەسەریەکانیان دەنووسێت؟

و/ چونکە ئەوان لە نێوان پێست و گۆشتی منن، چونکە من لەگەڵ ئەوان گەورەبووم، بەهۆی بەخشندەیی ئەوان وا ماومەتەوە.

پ/ ئایا پێت وایە کە ڕۆمانی عەرەبی لەدایکبووی سەردەمێکی پیشەسازیکەرە، شیعریش لەدایکبووی سەردەمێکی کشتوکاڵییە، بۆیە ڕۆمان سەرکەوتووتربوو، لەم سەردەمەش بوو بە دیوانی عەرەب لە دوای ئەوەی کە شیعر وابوو؟

و/ ڕۆمان بە گوێرەی جۆرج لۆکاتچ^(٢) بە لادانی بەرەو سەردەمی پیشەسازی بوو بە داستانێک برژوازیی، شیعریش مەرج نییە تۆوی سەردەمێکی کشتوکاڵی بێت، بەرەوپێشچوونی ڕۆمانیش پەیوەندی بە پیشەسازی و کشتوکاڵی نییە، بەڵکو بە نووسینە لەسەر ژیانێکی تەواو، کە تێیدا خوێنەران خۆیان و خەم و کێشەکانیان دەبیننەوە. بەڵام دەتوانین بڵێین کە بووە بە دیوانی عەرەب، ئەمیش ئەوە بوو کە لە ساڵی ١٩٨٢ بە شایەتی ڕەخنەگر (مەحەمەد کروب) پێشبینیم کرد. دواتریش ئەم وتەیە بڵاوبوویەوە، هەرچەندە هەندێکیانیش ددانیان پێنەدەدا، چونکە ڕۆمان پێش شیعر و کورتە چیرۆک کەوت بۆ ئەوەی ببێت بە دیوانی عەرەب، نەک لە سەردەی بیست و یەکیش بەڵکو لە سەدەی بیست.

پ/ ڕۆمانەکانت چانسێکی ئەوتۆیان نەبوو لە سینەما و تلڤیزیۆندا، هۆکاری ئەمە چییە؟

و/ بڕێکی کەم لە بەرهەمەکانم چانسیان هەبوو لە سینەما، هەرچەندە بڕێکی زۆر لە ڕۆمانەکانم نەکراون بە فیلم، ئەمیش لەبەرئەوەی سینەما سوری ئەوەندە باو نییە و بازاڕی نییە، بەڵام لە تلڤیزیۆنە جێگای شانازییە کە زنجیرە درامای (کۆتایی پیاوێکی بوێر) دەنگێکی زۆری دایەوە، لە زیاتر لە سەد کەناڵیش پەخشکرا.

پ/ حەنا میننە چۆن لە ڕۆماندا زمانێکی تایبەت بە خۆی داهێنا؟

و/ ناسراوە کە من لە خێزانێکی زۆر هەژاربووم، لە قوتابخانە فێر نەبووم، بەڵام بە ئیش و ماندووبوونێکی زۆرەوە تاوانیم ببمە خاوەنی ئەم زمانە، ئەم زمانە شاعیریانەی لە ڕۆمانەکاندا هەیە، دوای ئەوەی بووم بە وەستا لە نووسیندا. لێرە پرسیارێک هەیە، هونەرمەند کێیە؟ لە وەڵامدا دەڵێین: هونەرمەند ئەو کەسەیە کە دەبێت بە وەستا لە ئیشەکەی خۆی ئینجا چ دارتاش بێت یان خەیات یان ئەدیب.

  بوون بە وەستایش سیفەتی هونەرمەند دەدات بە نووسەر، بەبێ ئەم وەستایەتیە هیچ سەرکەوتنێک نابێت نە بۆ نووسەر یان هەرکەسێکی تر، بۆیە ئامۆژگاری من بۆ نووسەرە تازەکان ئەوەیە، کە هەوڵبدەن ئەم وەستایەتیە لە نووسین بەدەستبێنن، تەنها بەم شێوەیە سەرکەوتن بەدەست دەهێنن، منیش متمانەی تەواوم بەم گەنجانەی هەیە، لە ئێمەی ڕۆماننووس باشتر دەبەخشن، چونکە ئێمە ئەو نەوەین کە هەوڵماندەدا ڕۆمان بنووسین.

پ/ ڕای تۆ چییە دەربارەی شیعرە پەخشان کە لەم سەردەمە بووە بە مۆدێل و خێرا بڵاوبوویەوە؟

و/ بەڕاستی لەم ڕۆژانەدا شیعرە پەخشان بووە بە مۆدێل، بەڵام تەنها بۆ ئەوە باشە فەرێ بدرێتە تۆڕی ئاوەڕۆوە. شیعرە پەخشان زۆر قورسە لەنێو هەزاران یەکێک سەرکەوتوو دەبێت. تەنها ئەم کارەساتە بیهێنە پێش چاوت لە ساڵی ٢٠٠١ زیاتر لە چوار هەزار دیوانی شیعرە پەخشان لە سوریا بڵاوبوویەوە، ئەمە سەیر نییە!  ئەمە تەنها حەزی دەرکەوتنە، بڵاوبوونەوەی شیعرەکانیانیش لە ڕۆژنامە و گۆڤارەکان، منیش دەڵێم بەسە کەم کوێرانە شوێن تارمایەک بکەون، کە هیچ لە تارماییە ڕاستەقینەکە ناچێت، واز لە نووسینی شیعرە پەخشان بێنن بەم شێوە ئێوە و ئێمەش ئارام دەبین.

پ/ بەشێوەیەکی گشتی نووسینی نووسەر و ئەدیبەکانی خەلیج دەخوێنیتەوە؟

و/ من زوو شتم بیردەچێتەوە، بۆیانیش دەخوێنمەوە، بەڵام لێم ببوورن ناوەکانم بیرنییە، ئەگەر بتوانم ناوێکیش بڵێم ئەوە لە نووسینەکانی (لەیلا عوسمان)م خوێندوەتەوە، ئەو خانمەی لە خەلیجەوە هات لە دەریایەکی شین شینەوە.

پ/ لە سوریایە ڕۆمان چۆن دەبینیت؟

و/ لە سوریا و بەتایبەتی لە دیمەشق، پێش ماوەیەکی درێژ خانمێک دەرکەوت کە لە ئیمارات دەژیا، یەکەم کتێبیم خوێندەوە بە ناونیشانی (دایکایەتی و غەریبی)^(٣)، ڕای خۆشم لەسەر گوت، ئێستاش ڕۆمانی دووەمیم لەبەر دەستدایە، پەنجا پەڕەم لێ خوێندوەتەوە، ڕۆمانێكی باش دەبێت، ئەو ڕۆمانە عەرەبیە دەنوێنێت کە ڕۆژ بە ڕۆژ لە بەرەوپێشچووندایە، ئەم نووسەرە لە هەورێکی سپی مەلەوانی دەکات، وەکو عەتریش لەگەڵ شەونمی بەیانیمان و ئیواران دەبارێت.

پ/ لە کۆتاییدا. ئامۆژگاریت چییە بۆ ئەوانەی دەیانەوێت بنووسن و بێنە نێو دەریایی ئەدەب؟

و/ ئامۆژگاریان دەکەم گرنگی بە زمان بدەن، زیاتر خۆیان ڕۆشنبیربکەن، با خاوەنی ڕەگەزی ئەدەبی تایبەت بە خۆیان بن و خۆیانی تیابدۆزنەوە، واتە ڕۆژ لە دوای ڕۆژ گیرفانیان پڕتر بکەن بە زمان و تاقیکردنەوە و ئازارەکان، هەروەها دەبێت حەوانەوەی سەر کورسیەکانیان بەجێبهێڵن، سەرکێشی بکەن، هەموو سەرکێشیەک تەقیکردنەوەیە، لە تەقیکردنەوەش ئازادەکێشن، جگەلەوەش هەرچیەک بێت تەنها مێشکی خۆی هیلاک دەکات، کە هیچ گرنگیەکی نییە، ڕاستە من دژ بەوە نیم، بەڵام لەگەڵ ئەوانە نیم کە تەنها پشت بە تێڕامان دەبەستن بۆ نووسین.

..............

١- حەنا میننە، نووسەرێکی سوریە لە دایکبووی (٩/٣/١٩٢٤) لە لازقیە، یەکێکە لە نووسەرە سوری و عەرەبیە هەر بە ناوبانگەکان، ڕۆمانەکانیشی بە واقعیەت ناسراوە، کۆچکردوی (٢١/٨/٢٠١٨).

لە بەرهەمەکانی (چرا شینەکان – کۆتایی پیاوێکی بوێر – چیرۆکی دەریاوانێک – بەهار و پاییز – گورگە ڕەشەکە – بەفر لە پەنجەرەکەوە دێت – خۆر لە ڕۆژێکی تەماویدا – پاشماوەی وێنەکان – کۆترێکی سپی لەنێو هەورەکان – دەریا و کەشتی و ئەو – گەڕەکی سواڵکەران... هتد)

٢- جۆرج لۆکاتچ (١٨٨٥ - ١٩٧١)، فەیلەسوف و نووسەر و ڕەخنەگر و وەزیرێکی هەنگاری مارکسییە.

٣- (دایکایەتی و غەریبی) ڕۆمانی ڕۆمانووسی سوری (مەریەم محیی دین مەلا)یە.

قصيدتان للشاعر الكُردي (فرهاد بيربال)

مشيتُ مع والدي
ٲوصلني للحياة

مشيتُ مع الحياة
ٲوصلتني للحب

مشيتُ مع الحب
ٲوصلني للجمال

مشيتُ مع الجمال
ٲوصلني للشعر

مشيتُ مع الشعر
الشعر كان تائهاً مثلي
تائهاً؛
لا يعرف ٳلی ٲين يجب ٲن نمضي!

***

لقد ولدتُ في اربيل

و في بغداد تعرفتُ على لينين

و في طهران شعرتُ بغُربتي

و في دمشق بكُرديتي

و في اسبانيا فتحتُ عَينيّ

و في أُلبورغ استلمتُ جواز سفري

و في كوبنهاغن أردتُ أن أنتحر

و في ستوكهولم لأول مرةٍ

نمتُ مع إمرأةِ أوربية!

و في باريس أستلمت دبلومي الأول في الغربة

و في كراكوف أستمعتُ إلى موسيقى شوبان 

و في سنتياغو إلى الحب

و في دوسلدورف إلى الكُره.

و ألآن أريد أن
أذهب إلى كندا مثل 

ذلك التاجر اليهودي النمساوي 

الذي كان يعمل في الحرب العالمية الثانية.

ثم، أتزوج من إمرأةِ برازيلية

و أعودُ إلى أوربا

و أطبع كتاباً في لندن

و في النهاية،

أقتلُ نفسي في أمستردام
و لكي لا يعلم أحدٌ بي
إرموا جثتي في النفايات 
مثل كيسٍ من البطاطا المتعفنة.

-

لـ فرهاد بيربال (شاعر كُردي)
ترجمة: اژين باجلان